Centrum Medyczne OpraMed - Poradnia Medycyny Podróży Warszawa
Wzrasta zainteresowanie Polaków dalekimi podróżami, również w kierunku tropików. Przed podróżą zalecane jest zapoznanie się z obecnymi warunkami sanitarno-epidemiologicznymi w danym kraju, odbycie wizyty w poradni medycyny podróży oraz podjęcie odpowiednich kroków celem zabezpieczenia swojego zdrowia. Medycyna podróży stała się jedną z dynamicznie rozwijających się gałęzi medycyny. Na jej rozwój wpływa wzrost liczby osób odbywających dalekie podróże, oraz chęć uprawiania sportów ekstremalnych w egzotycznych krajach. Dzięki rozwojowi pasażerskiego ruchu lotniczego miliony turystów każdego roku podróżują do krajów i regionów Azji, Afryki i Ameryki Południowej, charakteryzujących się uciążliwymi warunkami klimatycznymi i niskimi standardami sanitarnymi.
Zespół Poradni Medycyny Podróży
Grafik pracy Poradni
Poradnia Medycyny Podróży w OpraMed
W OpraMed usługi medyczne świadczą doświadczeni lekarze, ratownicy medyczni i pielęgniarki. Zapewniamy profesjonalną promoc. Każdy pacjent traktowany jest holistycznie i indywidualnie, dlatego jesteśmy skuteczni.
Czy trzeba się szczepić przed wyjazdem za granicę?
Ryzyko zachorowań podczas podróży jest uzależnione od wielu czynników, takich jak:
- stopień endemiczności odwiedzanego regionu świata,
- ogólny stan zdrowia podróżujących (prawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego, występowanie chorób przewlekłych),
- podjęte działania ochronne w ramach szeroko pojętej profilaktyki zdrowotnej,
- długość pobytu czy planowane czynności w odwiedzanym miejscu (spędzanie czasu przy hotelowym basenie v. wspinaczka wysokogórska, nurkowanie, przeprawa przez dżunglę lub pustynię).
Zagrożenia wyjazdów zagranicznych:
- ekspozycja na patogeny przenoszone przez owady,
- patogeny przenoszone drogą pokarmową, oddechową,
- choroby transmisyjne (malaria, denga, chikungunya, zika),
- choroby zakaźne (dur brzuszny, wirusowe zapalnie wątroby typu A),
- choroby przenoszone drogą płciową.
Co wyróżnia poradnię Medycyny Podróży?
Terapie pacjentów prowadzone są holistycznie i przebiegają pod kontrolą badań laboratoryjnych, co pozwala na przyspieszenie procesu leczenia i zniwelowanie negatywnych skutków ubocznych leczenia konwencjonalnego.
Jakie szczepienia należy wykonać?
SZCZEPIONKA PRZECIW:
Podstawowy skład: toksoid błoniczy podawany w szczepionkach łącznie z toksoidem tężcowym
Przeciwwskazania: brak
Schemat szczepienia przed wyjazdem u szczepionych: 1 dawka co 10 lat
Schemat szczepienia przed wyjazdem u nieszczepionych: 0, 1m, 6-12m
Skuteczność: bardzo wysoka
Czas trwania ochrony: 10 lat
Podstawowy skład: żywa, atenuowana bakteria
Przeciwwskazania: dzieci przed ukończeniem 2 r.ż., ostry nieżyt żołądkowo-jelitowy
Schemat szczepienia przed wyjazdem: 2 dawki w odstępie min. tygodnia, 2. dawka minimum 7 dni przed wyjazdem
Skuteczność: ok. 85%
Czas trwania ochrony: min. 2 lata u dorosłych
Podstawowy skład: oligosacharydy błony komórkowej meningokoków
Przeciwwskazania: wiek poniżej 12 miesięcy lub poniżej 11 r.ż. w zależności od szczepionki
Schemat szczepienia: 1 dawka min. 1 miesiąc przed wyjazdem
Szczepienie przypominające: co 5 lat
Skuteczność: wysoka (80-92%)
Czas trwania ochrony: brak danych
Podstawowy skład: oczyszczony polisacharyd otoczkowy bakterii
Przeciwwskazania: dzieci przed ukończeniem 2 r.ż.
Schemat szczepienia: 1 dawka min. 7 dni przed wyjazdem
Szczepienie przypominające: co 2 lata
Skuteczność: umiarkowana (50-80%)
Czas trwania ochrony: 2 lata
Podstawowy skład: wirus inaktywowany (zabity)
Przeciwwskazania: nadwrażliwość na siarczan protaminy
Schemat szczepienia: 2 dawki w odstępie 7-28 dni, druga dawka min. 7 dni przed wyjazdem
Szczepienie przypominające: po >1 roku u osób zagrożonych
Skuteczność: bardzo wysoka (96-100%)
Czas trwania ochrony: >2 lata
Podstawowy skład: inaktywowany wirus
Przeciwwskazania: nadwrażliwość na białka jaja kurzego
Schemat szczepienia: 3 dawki: 0, 1-3m, 5-12m po 2. dawce
Schemat szczepienia przyspieszony: 3 dawki: 0, 7d, 21d – min. 7 dni przed wyjazdem
Szczepienie przypominające: co 3 lata
Skuteczność: po 2 dawkach: 88-96%, po 3 dawkach: 96-100%
Czas trwania ochrony: 3 lata
Podstawowy skład: inaktywowane (zabite) wirusy polio
Przeciwwskazania: nadwrażliwość na neomycynę, streptomycynę i polimyksynę B
Schemat szczepienia - szczepienie pierwotne: 3 dawki w odstępach 1-2 miesięcy
Schemat szczepienia - szczepienie przypominające: 1 dawka raz na 10 lat (wg polskich zaleceń) lub jednorazowo na całe życie (wg zaleceń amerykańskich)
Skuteczność: bardzo wysoka (98-100%)
Czas trwania ochrony: wg zaleceń polskich - 10 lat, wg zaleceń CDC - bezterminowo
Podstawowy skład: toksoid tężcowy
Przeciwwskazania: brak
Schemat szczepienia przed wyjazdem u szczepionych: 1 dawka co 10 lat
Schemat szczepienia przed wyjazdem u nieszczepionych: 0, 1m, 6-12m
Skuteczność: bardzo wysoka (95-99%)
Czas trwania ochrony: 10 lat
Podstawowy skład: inaktywowane (zabite) wirusy
Przeciwwskazania: dzieci przed ukończeniem 1 r.ż., nadwrażliwość na neomycynę
Schemat szczepienia: 1 dawka przed podróżą, dawka uzupełniająca po 6-12 miesiącach
Szczepienie przypominające: brak
Skuteczność: bardzo wysoka (95-99%)
Czas trwania ochrony: odporność wieloletnia (ponad 20 lat)
Podstawowy skład: oczyszczony antygen powierzchniowy (HBsAg)
Przeciwwskazania: brak
Schemat szczepienia - 3 dawki: w odstępach: 0, 1m, 6m
Schemat szczepienia - 4 dawki: w odstępach: 0, 1m, 2m, 6m
Skuteczność: bardzo wysoka (po 3 dawkach 97-99%)
Czas trwania ochrony: odporność wieloletnia (ponad 30 lat)
Podstawowy skład: zabite wirusy wścieklizny
Przeciwwskazania: nadwrażliwość na neomycynę, streptomycynę i polimyksynę B, jaja
Schemat szczepienia: 3 dawki: 0, 7d, 21 lub 28d
Skuteczność: bardzo wysoka (98-99%)
Czas trwania ochrony: 5 lat
Podstawowy skład: żywy, atenuowany wirus żółtej gorączki
Przeciwwskazania: nadwrażliwość na jaja, wrodzone lub nabyte niedobory odporności, leczenie immunosupresyjne, wiek poniżej 9 miesięcy, choroby nowotworowe
Schemat szczepienia: 1 dawka min. 10 dni przed wyjazdem
Szczepienie przypominające: raz na całe życie
Skuteczność: wysoka
Czas trwania ochrony: >20 lat
SZCZEPIENIA ZALECANE I OBOWIĄZKOWE
Obowiązkowe i zalecane szczepienia to najlepszy sposób zapobiegania chorobom zakaźnym. Pozwalają na zaplanowanie optymalnej profilaktyki związanej z chorobami tropikalnymi, które nie występują w naszej strefie klimatycznej. Organizm uzyskuje w ten sposób ochronę przed chorobami, na które, z różnych przyczyn, nie mógł nabyć naturalnej odporności. Szczepienia ochronne należy wykonać co najmniej na 4–6 tygodni przed planowaną podróżą, aby mieć czas na przyjęcie wszystkich niezbędnych dawek, a tym samym uzyskanie wymaganego efektu ochronnego. Długoterminowi podróżni, wyjeżdżający w celu podjęcia pracy lub nauki mogą potrzebować określonych wakcynacji wymaganych przez pracodawcę lub uczelnię. Przed wyjazdem zaleca się sprawdzenie kalendarza szczepień. W przypadku przyjęcia w przeszłości szczepień podstawowych przeciw określonym chorobom zakaźnym należy poddać się szczepieniom przypominającym.
Szczepieniem obowiązkowym jest wakcynacja przeciw żółtej gorączce w przypadku wyjazdu w rejony endemicznego występowania choroby (Afryka, Ameryka Południowa). Do szczepień obowiązkowych należy również wakcynacja przeciw chorobie meningokokowej dla udających się do Arabii Saudyjskiej. Do najczęściej stosowanych szczepień wśród osób podróżujących, oprócz wyżej wymienionych, należą również szczepienia zalecane: przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi, wirusowemu zapaleniu wątroby A i B, durowi brzusznemu, cholerze, poliomyelitis, wściekliźnie, japońskiemu zapaleniu mózgu, kleszczowemu zapaleniu mózgu.
CO NALEŻY ZAŁATWIĆ PRZED WYJAZDEM ZA GRANICĘ?
Celem ograniczenia ryzyka wystąpienia zachorowań planując podróż do miejsc o uciążliwych warunkach klimatycznych i niskim standardzie sanitarnym istotne jest podjęcie odpowiednich działań profilaktycznych.
Istotna jest ocena stanu zdrowia osób podróżujących, przyjęcie obowiązkowych lub zalecanych szczepień ochronnych, informacja o konieczności zastosowania chemioprofilaktyki przeciwmalarycznej, oraz odpowiednie wyposażenie apteczki podróżnej.
GDZIE ZASIĘGNĄĆ PORADY LEKARSKIEJ?
Osoby wybierające się w podróż w rejony o odmiennych warunkach środowiskowych, z planowaną turystyką aktywną mające przewlekłe problemy zdrowotne, jak również kobiety w ciąży i podróżujący z małymi dziećmi powinni zgłosić się po poradę dotyczącą profilaktyki zdrowotnej realizowanej przed planowanym wyjazdem, podczas pobytu i po powrocie z podróży. Pacjent udający się do gabinetu lekarskiego powinien posiadać wiedzę na temat tego, co, gdzie i kiedy zaplanował.
Wówczas lekarz medycyny podróży będzie w stanie ocenić zagrożenia i w razie potrzeby, podjąć szereg czynności mających poprawić stan zdrowia pacjenta.
Jak zabezpieczyć się przed malarią?
KAŻDEGO ROKU NA ŚWIECIE MALARIA (POL. ZIMNICA) ZABIJA OKOŁO MILIONA OSÓB.
JEST TO NAJCZĘSTSZA CHOROBA ZAKAŹNA, NA KTÓRĄ CO ROKU
ZACHOROWUJE 350-500 MLN OSÓB.
Ryzyko zachorowania na malarię różni się w zależności od kraju docelowego podróży oraz rodzaju podróży. Malaria występuje w ponad stu krajach strefy tropikalnej i subtropikalnej. Polska od 1968 roku uznana została przez WHO za strefę wolną od zimnicy endemicznej, obserwujemy jednak przypadki malarii przywożone z zagranicy. Malaria jest wywoływana przez pierwotniaki z rodzaju Plasmodium, a formy inwazyjne tego pierwotniaka do organizmu człowieka wprowadzają wraz ze śliną żywiące się krwią ludzką zakażone samice komarów z rodzaju Anopheles. Pierwszym czynnikiem zmniejszającym ryzyko zachorowania na zimnicę będzie więc skuteczne unikanie ukąszeń komarów (repelenty, ubiór, moskitiery). Drugim czynnikiem profilaktyki malarii jest przyjmowanie leków eliminujących wprowadzone zarodźce, czyli profilaktyka przeciwmalaryczna.
JAKIE LEKI STOSOWANE SĄ W PROFILAKTYCE PRZECIWMALARYCZNEJ?
Profilaktykę Atowakwonem/ Proguanilem należy rozpocząć 1-2 dni przed podróżą, kontynuować codziennie o tej samej porze i 7 dni po powrocie. Lek jest dobrze tolerowany, daje dość rzadko działania niepożądane. Nie powinien być stosowany u kobiet w ciąży w pierwszym trymestrze i u dzieci, które ważą poniżej 5kg.
Lek Arechin może być używany tylko w rejonach, gdzie nie występuje oporność zarodźca na chlorochinę. Profilaktykę należy rozpocząć 1-2 tygodnie przed podróżą, kontynuować raz w tygodniu w ten sam dzień i 4 tygodnie po powrocie. Lek może powodować działania niepożądane, jak zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego, bóle i zawroty głowy, bezsenność, jednak najczęściej nie wymaga to przerwania profilaktyki.
Profilaktykę Doksycykliną należy rozpocząć 1-2 dni przed podróżą, kontynuować codziennie o tej samej porze i 4 tygodnie po powrocie. Lek może powodować fotosentytyzację, zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego oraz grzybice. Jest przeciwwskazany w ciąży i u dzieci do 8 roku życia.
Profilaktykę Meflochiną należy rozpocząć 1-2 tygodnie przed podróżą, kontynuować raz w tygodniu w ten sam dzień i 4 tygodnie po powrocie. Lek może powodować zaburzenia ze strony układu nerwowego (w tym słynne zaburzenia psychiczne), pokarmowego. Nie powinien być stosowany u osób z depresją i innymi określonymi zaburzeniami psychicznymi oraz zaburzeniami przewodnictwa w mięśniu sercowym.
JAK WYGLĄDA KONSULTACJA Z LEKARZEM MEDYCYNY PODRÓŻY?
W trakcie konsultacji zbieramy szczegóły dotyczące planu podróży i inne istotne informacje z nim związane.
Zwykle omawiamy plany wyjazdowe na atlasie geograficznym. Zbieramy wywiad chorobowy, listę stosowanych leków i ewentualnych wyników badań świadczących o obecnej sytuacji zdrowotnej.
W ramach omawiania profilaktyki malarycznej wybieramy optymalny dla każdego podróżnika zestaw profilaktyczny (środki miejscowej ochrony +/- chemoprofilaktyka) i dokładnie omawiamy sposób stosowania wybranych środków zapobiegawczych. Zgodnie z planem podróży oceniamy regiony większego i mniejszego zagrożenia i dokładnie wyliczamy liczbę dni profilaktyki. Indywidualnie dla każdej podróży dobieramy zestaw szczepionek i wykonujemy szczepienia.
Omawiamy zgodne z corocznie zmieniającymi się wytycznymi postępowanie w przypadku biegunki podróżnych. Wreszcie omawiamy inne problemy takie jak: jet lag, medycynę wysokogórską, zagrożenia związane z długą podróżą samolotem, zagrożenia związane z chorobami pasożytniczymi w miejscu wyprawy. W trakcie konsultacji omawiamy również ewentualne postępowanie po powrocie w razie wystąpienia objawów. W przypadku dłuższych wyjazdów trekkingowych, na życzenie chorego, centrum medyczne Opra-MEd zaprojektuje apteczkę wyjazdową. Wypisujemy recepty na wszystkie konieczne leki.
Po konsultacji istnieje możliwość e-mailowego kontaktu z nami w celu omówienia ewentualnych problemów.
Pytania dotyczące medycyny podróży w OpraMed
Czy możliwe są konsultacje w domu?
Po wcześniejszym uzgodnieniu terminu lekarz medycyny podróży świadczy konsultacje łącznie z wykonaniem szczepień u Państwa w domu.
Lekarz medycyny podróży - kiedy najlepiej się do niego udać?
Dla większości kierunków podróży idealnym terminem na konsultację medyczną jest 4-6 tygodni przed wyjazdem. Wynika to z faktu, że niektóre szczepionki wytwarzają odporność dopiero po 2-4 tygodniach, część wymaga podania dwóch dawek w celu wytworzenia odporności. Ponadto przyjmowanie niektórych leków stosowanych w ramach profilaktyki przeciwmalarycznej najlepiej rozpocząć na 2-3 tygodnie przed terminem wylotu.
Jak przygotować się do konsultacji z lekarzem medycyny podróży?
W miarę możliwości na konsultację prosimy przynieść dotychczasową dokumentację szczepień. Prosimy również zarezerwować odpowiednią ilość czasu - konsultacje z wykonaniem szczepień trwają: około 1h (1 osoba), 1,5h (2 osoby).
Jakie zagrożenia i choroby mogą dotyczyć nas podczas podróży?
Biegunka podróżnych jest jednym z najczęstszych problemów zdrowotnych w podróży i dotyka od 30% do 70% podróżników w zależności od czasu podroży i destynacji ( w większości przypadków to kraje Afryki, Azji, Ameryki Południowej i Środkowej).
Znanymi, lokalnymi i powszechnie stosowanymi określeniami biegunki podróżnych są: „zemsta lub klątwa faraona/sułtana”, „zemsta Montezumy”, „galopujący gringo”, „Delhi belly”.
Za biegunkę podróżnych w większości przypadków odpowiadają bakterie Gram-ujemne: Escherichia coli (50-80% wszystkich przypadków), Shigella, Salmonella, Campylobacter, a także pierwotniak Entamoeba histolitica czy Rotawirusy.
Do zakażenia dochodzi poprzez spożycie zakażonej żywności i napojów, zwłaszcza w krajach o obniżonych standardach higieny. W większości przypadków przebieg choroby jest krótkotrwały, może jednak czasami przebiegać z gorączką, odwodnieniem i prowadzić do poważnych innych następstw wymagających niekiedy leczenia szpitalnego. Najczęściej jednak z powodu biegunki podróżni są zmuszeni do zmiany swoich planów.
W leczeniu biegunki podróżnych stosujemy odpowiednie antybiotyki (wybór antybiotyku zależny jest od międzynarodowych zaleceń na dany rok, chorób współistniejących oraz regionu świata będącego celem podróży) oraz leki zapierające zwalniające motorykę przewodu pokarmowego. Kluczowe znaczenie w terapii ma również odpowiednie nawodnienie wraz z uzupełnieniem niedoborów elektrolitów.
Profilaktyka biegunki podróżnych obejmuje przestrzeganie odpowiednich zasad higieny, unikanie spożywania wody wodociągowej oraz niektórych pokarmów. Istnieje szczepionka przeciwko cholerze, która daje tylko częściową i krótkotrwałą ochronę przeciwko biegunce podróżnych. Najlepszym sposobem zapobiegania biegunce w podróży są zatem metody nieswoiste.
Dokładne zasady zapobiegania i leczenia (wraz z dawkowaniem odpowiednich leków) omawiane są podczas naszych konsultacji.
Jest to relatywnie „nowa” choroba. Chociaż pierwsze opisy są z połowy XX wieku, to epidemie zaczęły się pojawiać w pierwszej dekadzie XXI wieku.
Chikungunya występuje w wielu krajach Afryki i Azji. Czasami transmisja dotyczy również krajów o klimacie nietropikalnym, takich jak Włochy lub Francja.
Do zakażenia dochodzi poprzez ugryzienia zakażonych komarów z rodzaju Aedes, czyli tych samych, które przenoszą np. dengę.
Epidemie pojawiają się w porach deszczowych stref tropikalnych. Ryzyko zakażenia, w przeciwieństwie do malarii, istnieje przez cały dzień z uwagi na fakt, że komary Aedes są aktywne w ciągu dnia.
Około 5-30% osób zakażonych przechodzi chorobę bezobjawowo. Najczęściej choroba objawia się gorączką, bardzo silnymi bólami stawów i sztywnością. Czasami pojawia się wysypka, bóle głowy, nudności i wymioty.
Charakterystyczne dla Chikungunii, ale nie zawsze występujące są przewlekłe bóle stawów utrzymujące się przez wiele tygodni lub miesięcy po infekcji.
Leczenie Chikungunya jest objawowe. Kluczowa jest skuteczna profilaktyka polegająca na unikaniu ugryzień przez komary. Sposoby unikania omawiamy dokładnie na konsultacjach.
Choroba meningokokowa wywoływana jest przez dwoinkę Neisseria menigitidis. Wyróżniamy 6 głównych serotypów chorobotworórczych: A, B, C, W, X, Y. Do zarażenia dochodzi przez bliski kontakt z wydzielinami z dróg oddechowych oraz śliną.
W co najmniej 50% przypadków po ekspozycji rozwija się inwazyjna choroba najczęściej pod postacią zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, przejawiająca się takimi objawami jak: silne bóle głowy, gorączka, nudności, wymioty, światłowstręt, przeczulica słuchowa. U ok. 20% osób zarażonych dochodzi do rozwoju uogólnionego zakażenia czyli tzw. posocznicy (sepsy) meningokokowej. Dodatkowym charakterystycznym objawem tej postaci są wybroczyny skórne.
W diagnostyce, oprócz badań biochemicznych i bakteriologicznych krwi, niezwykle ważne jest badanie płynu mózgowo—rdzeniowego uzyskanego w wyniku nakłucia lędźwiowego.
W leczeniu kluczową rolę odgrywa jak najszybsze włączenie odpowiednich antybiotyków, najlepiej z grupy cefalosporyn.
Menigokoki występują powszechnie na całym świecie, zwłaszcza w dużych skupiskach ludzkich. Na danych kontynentach dominują odpowiednie serotypy spośród sześciu wymienionych. W większości krajów europejskich serotyp B (MenB) jest odpowiedzialny za ponad 70% zakażeń meningokowych, a serotyp C (Men-C) za ok. 20% zachorowań i podobnie jest w Polsce.
Obszarem epidemicznym jest obszar Afryki Subsaharyjskiej tzw.”pas meningokokowy”, częste zachorowania obserwujemy również na Bliskim Wschodzie.
W zapobieganiu chorobie meningokokowej najważniejszą rolę ogrywają przestrzeganie odpowiednich zasad zachowania oraz szczepienia profilaktyczne. Obecnie dysponujemy kilkoma rodzajami szczepionek. Przed podróżami w różne rejony świata, najczęściej stosowaną szczepionką jest czterowalentna przeciwko serotypom A,C,Y,W-135. Od niedawna dostępna jest również izolowana szczepionka przeciw serotypowi B.
Zagrożenia zdrowotne związane z przebywaniem na dużych wysokościach obejmują zimno, niską wilgotność, zwiększone promieniowanie ultrafioletowe oraz zmniejszone ciśnienie atmosferyczne. Głównym zagrożeniem jest jednak hipoksja, czyli niedobór tlenu.
Stopień nasilenia hipoksji zależy od szeregu czynników takich jak wysokość n.p.m., szybkość wznoszenia i czas trwania ekspozycji. Spanie na dużych wysokościach wyzwala dużo głębsze zaburzenia niż dzienne wycieczki na duże wysokości.
Typowe cele podróży naszych podróżników, które mogą być związane z rozwojem choroby wysokościowej to Cuzco, Peru (3400 m n.p.m.), La Paz, Boliwia (3780 m n.p.m.), Lhasa, Tybet (3660 m n.p.m.), Everest Base Camp (5340 m n.p.m.) oraz treking w rejonie Kilimandżaro (5895 m n.p.m.).
Choroba wysokościowa pojawia się u nie zaaklimatyzowanych osób w ciągu pierwszych dni na wysokościach powyżej 2500 m n.p.m.
Choroba wysokościowa obejmuje 3 zespoły objawów: ostrą chorobę wysokogórską (AMS – acute mountain sickness), obrzęk mózgu oraz obrzęk płuc.
Objawy ostrej choroby wysokogórskiej są bardzo zmienne.Najczęściej chorzy zgłaszają bóle głowy. Czasami towarzyszy mu uczucie zmęczenia, brak apetytu, nudności i wymioty. Objawy mogą ustępować po 24-72 godzinach prawidłowo poprowadzonego procesu aklimatyzacyjnego. Jednakże jeśli nie zostanie wdrożone odpowiednie postępowanie choroba może ulegać progresji do objawów zagrażających życiu takich jak obrzęk płuc lub mózgu.
Objawy obrzęku mózgu są podobne do objawów ostrej choroby wysokogórskiej, jednak są bardziej nasilone.Szybko pojawiają się: niezborność ruchowa, zaburzenia świadomości, ospałość, gorączka.
Do wstępnych objawów obrzęku płuc zaliczyć należy: nieadekwatną do wysiłku duszność, zmniejszoną tolerancję wysiłku, łagodną gorączkę. W zaawansowanych stanach występuje duszność spoczynkowa, odpluwanie różowo podbarwionej wydzieliny, senność.
Do śmierci w przebiegu obrzęku mózgu dochodzi często w ciągu 24 godzin od pojawienia się niezborności ruchowej. Obrzęk płuc cechuje się zwykle większą śmiertelnością niż obrzęk mózgu.
W trakcie konsultacji przygotowujemy chorych merytorycznie do wyprawy, omawiamy postępowanie w przypadku pojawienia się objawów choroby wysokościowej.Objawom tym można również zapobiegać prawidłowo przeprowadzając proces aklimatyzacji oraz przyjmując leki zmniejszające ryzyko wystąpienia choroby oraz zmniejszające nasilenie objawów.
Denga jest chorobą wywoływaną przez wirusy z rodziny Flaviviridae, wywołujące również często inne choroby należące do grupy tzw. gorączek krwotocznych.
Wyróżniamy 4 serotypy wirusa dengi. Po zachorowaniu spowodowanym przez jednego z nich pozostaje odporność utrzymująca się całe życie na dany serotyp wirusa oraz krótkotrwała, krzyżowa odporność na pozostałe serotypy wirusa.
Wektorem wirusa dengi są komary z grupy Aedes, głównie Aedes aegypti. Denga endemicznie występuje w około 100 krajach Azji, Afryki, Ameryki Południowej, Środkowej, Wysp Karaibskich i Pacyfiku. Aktualnie aż 40% populacji na świecie żyje w obszarach ryzyka transmisji dengi. Wg WHO rocznie notowanych jest od 50 do 100 milionów nowych zachorowań.
Wirus dengi stanowi zdecydowanie większe zagrożenie w dużych aglomeracjach miejskich aniżeli malaria. W warunkach polskich często stwierdza się dengę u osób powracających z krajów tropikalnych, na chwile obecną najczęściej z Azji Południowo-Wschodniej, ale również z innych regionów świata (Karaiby i kontynentalna Ameryka Środkowa, Afryka, północna część Ameryki Południowej).
Okres inkubacji choroby to 8 -12 dni (maks. do 2 tygodni). Denga w 75% przypadków przebiega bezobjawowo. W pozostałych przypadkach ma zwykle łagodny, grypopodobny przebieg kliniczny. Objawia się wówczas bólami mięśniowym i kostno-stawowymi, bólami głowy (zwłaszcza zlokalizowanymi zagałkowo), gorączką, dreszczami. Często również występuje charakterystyczna wysypka plamista bądź plamisto-grudkowa, zazwyczaj w trakcie ustępowania gorączki. Czasami również mogą wystąpić dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego jak nudności, wymioty czy bóle brzucha. W 5% przypadków może dojść nawet do rozwoju ciężkiej postaci tzw. krwotocznej objawiającej się krwawieniami ze śluzówek czy narządów wewnętrznych, które prowadzić mogą do niewydolności wielonarządowej i wstrząsu, w efekcie nawet do śmierci.
Nieprawdą jest, że każde kolejne zachorowanie na dengę może mieć gorszy klinicznie przebieg oraz że w związku z tym po przebyciu dengi nie jest zalecana kolejna podróż w rejony występowania tej choroby.
W rozpoznaniu, oprócz danych epidemiologicznych i objawów klinicznych, główną rolę odgrywają testy serologiczne. Nie ma leczenia przyczynowego. W terapii stosujemy odpowiednie nawodnienie oraz leki objawowe, należy jednak unikać takich leków jak kwas acetylosalicylowy czy ibuprofen.
W zapobieganiu główną rolę stanowi nieswoista profilaktyka przeciwko ukłuciom przez komary, czyli stosowanie odpowiednich repelentów oraz innych środków ochrony przed komarami. W chwili obecnej szczepienie przeciw dendze nie jest dostępne i nie ma też swoistej profilaktyki farmakologicznej (jak w przypadku malarii).
Choroba przenosi się poprzez ukłucia komarów przede wszystkim z gatunku Culex i występuje w większości państw Azji Południowo-Wschodniej. Rejonami o największym ryzyku są regiony wiejskie, rolnicze, często w okolicach pól ryżowych.
Szczyt zachorowań na japońskie zapalenie mózgu pojawia się w lecie i na jesieni. W rejonach endemicznych populacja wykazuje zazwyczaj wysoki stopień uodpornienia i choroba pojawia się najczęściej u dzieci.
U podróżników do krajów Azji Południowo-Wschodniej ryzyko jest skrajnie niskie. Przez ostatnie 40 lat na całym świecie stwierdzono niecałe 60 przypadków choroby występujących u podróżników. O podaniu szczepionki decyduje jednak lekarz z pacjentem na podstawie oceny charakteru miejsca docelowego, czasu wyjazdu, pory roku.
Ogromna większość zakażeń ma charakter bezobjawowy. Mniej niż 1% zakażonych rozwija objawy zapalenia mózgu.Czas inkubacji to 5-15 dni. Informacja, która szczególnie martwi osoby przez nas konsultowane to fakt, że śmiertelność u osób objawowych sięga 20-30%, a wśród osób, które przeżyły połowa może mieć trwałe neurologiczne, poznawcze lub psychiatryczne następstwa. Brak swoistego leczenia przyczynowego, stosuje się jedynie postępowanie objawowe.
Szczepionka przeciw japońskiemu zapaleniu mózgu wykonywana jest rzadko. Istnieją ścisłe wskazania do wykonania szczepienia, którymi posługujemy się w naszych konsultacjach. Skuteczną metodą ograniczenia i tak małego ryzyka choroby jest konsekwentna ochrona przed ugryzieniami komarów.
Jet Lag, czyli zespół nagłej zmiany strefy czasowej występuje przy szybkiej zmianie (o co najmniej 3) strefy czasowej w kierunku równoleżnikowym (wschód- zachód, zachód-wschód).
Jet Lag jest przejawem powolnego przystosowania się organizmu do czasu miejscowego (w nowym środowisku zostaje zaburzony rytm dobowy oraz okres snu i czuwania).
Jet Lag objawia się przede wszystkim sennością oraz zaburzeniami snu oraz ogólnym zmęczeniem, bólami głowy, trudnością z koncentracją, dezorientacją, obniżeniem nastroju, brakiem apetytu oraz zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi. Nasilenie tych dolegliwości zależy przede wszystkim od ilości przekraczanych stref czasowych, kierunku podróży oraz indywidualnych cech osobniczych (m.in. zdolność spania podczas lotu).
Przy podróżach na zachód występuje zjawisko bardzo wczesnego zasypiania oraz wczesnego wstawania, a przy podróżach na wschód odwrotnie. Podróże na zachód zwykle są lepiej tolerowane, gdyż organizm łatwiej dostosowuje się do wydłużonej doby.
Możemy zminimalizować wystąpienie objawów jet lagu, stosując niewielkie zmiany dotyczące pewnych codziennych czynności przed podróżą jak i podczas samego lotu. A w miejscu docelowym również obowiązują pewne zasady postępowania, które mają na celu szybszą adaptację organizmu do nowych warunków środowiskowych. Można również sięgnąć po środki farmakologiczne (jak melatonina czy inne krótko działające leki nasenne). Dokładne metody prewencji i leczenie jet lagu omawiamy podczas naszych konsultacji.
Jest to dość często obserwowane u podróżników zakażenie skóry larwalną postacią tasiemca psiego i kociego.
Do zakażenia larwami dochodzi drogą kontaktu nieuszkodzonej skóry z zabrudzoną ziemią lub piaskiem (plaże!).
Większość przypadków zakażenia dotyczy podróżujących do Afryki, Azji, Ameryki Południowej i Środkowej oraz na Karaiby. Plaże są głównym miejscem zakażeń.
Widoczna gołym okiem migracja tasiemca w skórze pojawia się 1-5 dni po zakażeniu, ale okres wylęgania może sięgać 1 miesiąca.
Tej falbankowej, przemieszczającej się pod skórą larwie towarzyszy silny świąd skóry oraz obrzęk. Najczęściej zmiany obserwuje się na kończynach dolnych lub pośladkach.
W leczeniu można stosować leki przeciwpasożytnicze, ale pasożyt po pewnym czasie umiera samoistnie.
Jest to choroba pasożytnicza występująca w krajach tropikalnych lub subtropikalnych (w tym w Europie południowej).
Leiszmanioza objawia się szeregiem postaci klinicznych: najczęstszą leiszmaniozą skórną, rzadką i cięższą postacią trzewną oraz postacią skórno-śluzówkową.
Postać skórna leiszmaniozy, którą można się zarazić podczas podróży występuje na Bliskim Wschodzie, Azji (szczególnie południowo-wschodniej i środkowej), Afryce (środkowej i północnej), Ameryce Środkowej i Południowej.
90% stwierdzanych na świecie przypadków leiszmaniozy skórnej występuje w krajach: Boliwia, Brazylia, Nikaragua, Peru oraz w krajach Bliskiego Wschodu.
Leiszmanioza trzewna występuje szczególnie często na subkontynencie indyjskim, Brazylii, na Bliskim Wschodzie, Afryce Wschodniej. Do zakażenia dochodzi drogą ugryzienia zakażonej muchy piaskowej. Owady te są mało widoczne (wielkości 1/3 komara) i klasycznie gryzą w nocy.
W przypadku leiszmaniozy skórnej kilka tygodni lub miesięcy po ugryzieniu pojawiają się charakterystyczne zmiany skórne pod postacią owrzodzeń, których wygląd zmienia się w czasie następnych tygodni. Dochodzi do powiększenia węzłów chłonnych. Zazwyczaj owrzodzenia goją się samoistnie pozostawiając blizny. Czasami pasożyty przenoszą się w rejony błon śluzowych powodując zmiany w obrębie śluzówek (leiszmanioza skórno-śluzówkowa).
Objawy leiszmaniozy trzewnej pojawiają się nagle lub stopniowo. Występuje gorączka, spadek masy ciała, powiększenie wątroby i śledziony, pancytopenia. Nieleczona może prowadzić do śmierci.
Postać z zajęciem błon śluzowych i trzewną zawsze powinno się leczyć. Leczenie w przypadku postaci skórnej należy indywidualizować.
W prewencji choroby stosuje się metody ograniczania ekspozycji na pogryzienia much piaskowych. Niestety muchy piaskowe są tak małe, że mogą się przedostawać przez oczka w klasycznych moskitierach.
Jest to choroba pasożytnicza, rozpowszechniona na całym świecie, szczególnie w krajach tropikalnych, częściej w rejonach o niskich standardach epidemiologicznych.
Pełzakowicę wywołuje pasożyt Entamoeba histolytica. Do zakażenia dochodzi drogą fekalno-oralną, to znaczy poprzez połknięcie cyst Entamoeba. Może do tego dojść zarówno z człowieka na człowieka (np. podczas zmiany pieluch lub kontaktów seksualnych) jak i pośrednio poprzez spożycie zakażonej wody lub jedzenia.
Obecnie ok. 10% populacji świata jest nosicielami pełzaków Entamoeba. Endemicznie, czyli najbardziej rozpowszechniona jest w Afryce, Ameryce Południowej, Indiach i Indonezji. W Polsce regularnie hospitalizuje się podróżników z pełzakowicą, zazwyczaj pod postacią biegunkową, rzadziej z pełzakowymi ropniami wątroby.
Objawy pełzakowicy zazwyczaj zaczynają się podstępnie na przestrzeni dni lub tygodni po zakażeniu. Chorzy odczuwają kurczowe bóle brzucha, wodnistą lub krwistą biegunką oraz spadek masy ciała. Objawy trwają przez wiele tygodni. Czasami może dojść do inwazji na inne narządy, najczęściej dochodzi do ropnia pełzakowego wątroby. Wówczas objawy to bóle w prawym nadbrzuszu i gorączka, zwykle bez biegunki.
Diagnozę potwierdza się testami serologicznymi (oceniającymi obecność przeciwciał w surowicy krwi).
W leczeniu stosuje się chemioterapeutyki (metronidazol, tinidazol). Po takim leczeniu powinno się podać preparaty niedostępne obecnie w Polsce (iodoquinol, paromomycyna), żeby zapobiec nawrotom.
Prewencja polega na przestrzeganiu zasad bezpiecznego spożywania pokarmów i wody oraz stosowanie zasad higieny zarówno podczas codziennych czynności jak i podczas kontaktów seksualnych.
Poliomyelitis, czyli tzw. choroba Heinego-Medina lub nagminne porażenie dziecięce wywoływana jest przez wirusa RNA - poliowirusa, tzw. wirusa zapalenia rogów przednich rdzenia kręgowego. Do zakażenia dochodzi poprzez bezpośredni kontakt (drogą fekalno-oralną, rzadziej drogą kroplekową).
Wirus polio może utrzymywać się w kale ozdrowieńców przez wiele tygodni, tym samym być zakaźnym dla osób mających kontakt z zakażoną żywnością i wodą, zwłaszcza w krajach o niskim poziomie sanitarnym.
Większość osób zakażonych wirusem polio nie prezentuje objawów klinicznych. Jednak u 4 na 10 pacjentów zakażonych mogą rozwinąć się objawy grypopodobne, takie jak: bóle gardła, gorączka, dreszcze, bóle głowy, nudności, bóle brzucha. W niektórych przypadkach, rzadko, może dojść do poważnych objawów ze strony układu nerwowego: zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, parestezji (czyli uczucia samoistnego drętwienia, mrowienia, kłucia) najczęściej w obrębie kończyn dolnych oraz porażenia, niedowładów mięśniowych (w tym również mięśni oddechowych). W efekcie może dojść do trwałych następstw charakterystycznych dla tej choroby (utrzymujących się porażeń i niedowładów mięśniowych), czasem nawet śmierci.
U dzieci ozdrowieńców po latach obserwujemy czasem zjawisko tzw. „post polio” - bóle, osłabienia i porażenia mięśni występujące po kilkunastu-kilkudziesięciu latach od pełnego wyzdrowienia. Nie ma leczenia przyczynowego.
Najlepszymi sposobami zapobiegania zachorowaniom na polio są: przestrzeganie odpowiednich zasad higieny i postępowania podczas podróży oraz szczepienia profilaktyczne.
Dysponujemy dwoma rodzajami szczepionek przeciw polio: popularną i bezpieczną IPV (szczepionka inaktywowana „ zabita”) i rzadko obecnie stosowaną OPV (szczepionka żywa, atenuowana).
Obowiązkowe szczepienia ochronne realizujemy w Polsce do 6.r.ż. (początkowo trzy dawki szczepionki inaktywowanej w schemacie podstawowym, a następnie pojedyncza dawka szczepionki inaktywowowanej w 6 r.ż.; do 2014 r. 4. dawka była wykonywana szczepionką żywą doustną). W profilaktyce u dorosłych stosujemy szczepionkę IPV. U osób niezaszczepionych w przeszłości należy podać 3 dawki szczepionki - dwie w odstępie minimum 4 tyg. oraz trzecią po 6-12 miesiącach od drugiej. U osób dorosłych z prawidłową historią szczepień wystarczające jest podanie 1 dawki przypominającej. Wg producenta szczepionki szczepienie należy jednak powtarzać co 10 lat.
Aktualnie na świecie jest kilka krajów, w których występuje dziki szczep wirusa polio. Endemicznie choroba występuje nadal w Pakistanie i Afganistanie, Nigerii. Pojedyncze zachorowania występują nadal w wielu krajach. W 2001 r. WHO ogłosiło Europę wolną od polio, ale w 2015r. odnotowano 2 przypadki zachorowań na Ukrainie. W 2011 r. Indie dołączyły do krajów, w których wyeradykowano dziki szczep wirusa polio.
Szczepienia przeciw polio wykonujemy przede wszystkim u podróżników wyjeżdżających do krajów z transmisją dzikiego wirusa oraz do krajów ościennych. Kontrowersje dotyczą schematu postępowania u osób prawidłowo zaszczepionych w trakcie dzieciństwa. Charakterystyka produktu leczniczego zawarta w polskiej szczepionce oraz praktyka wielu polskich ośrodków zakłada wykonywanie tego szczepienia co 10 lat.
W swojej praktyce skłaniamy się jednak do postępowania zgodnego z zaleceniami amerykańskimi, które zakładają podanie 1 dawki przypominającej przed wyjazdem, a dalsze szczepienia nie są wskazane niezależnie od dalszych planów wyjazdowych. Należy również zaznaczyć, że schemat podstawowy stosowany w Polsce u większości ludzi był bardziej agresywny (zakładał podanie szczepienia żywego w 6 r.ż.) niż w USA (wszystkie dawkie zabite) i odporność polskich podróżników w wieku dorosłym jest najprawdopodobniej większa niż podróżników z USA.
Jest to druga co do częstości występowania choroba pasożytnicza na świecie (po malarii). Na całym świecie zainfekowanych jest około 200 milionów ludzi.
Schistosomatoza rozpowszechniona jest w Afryce, wschodniej części Ameryki Południowej, Ameryce Środkowej, Bliskim Wschodzie oraz części Azji Południowo-Wschodniej. Wywoływana przez przywry z rodzaju Schistosoma (S. heamtobium, S. mansoni , S. japonicum S. mekongi, S. paralytici).
Do zarażenia człowieka schistosomatozą dochodzi, gdy cerkarie (stadium rozwojowe przywr) bytujące w wodach słodkich przenikają przez skórę człowieka, a następnie wnikają do powierzchownych naczyń krwionośnych, dalej wraz z krwią do dużych naczyń żylnych i narządów wewnętrznych, m.in. jelita grubego i pęcherza moczowego.
W pierwszych dniach po zarażeniu może występować charakterystyczna pęcherzykowa, swędząca wysypka. Jednak u większości osób początkowa faza zakażenia przebiega bezobjawowo. W ciągu kolejnych 1-2 miesięcy mogą rozwinąć się takie objawy jak: gorączka z towarzyszącymi dreszczami, bóle mięśniowe, kaszel. W przewlekłym zakażeniu pojawiają się często bóle brzucha, powiększenie wątroby, biegunka, stolce z domieszką krwi, krwiomocz, zaburzenia oddawania moczu.
W diagnostyce schistosomatozy stosuje się badanie mikroskopowe kału i moczu wykrywające obecność jaj przywr, często jednak większą wykrywalnością cechują się testy serologiczne krwi. W leczeniu stosujemy prazykwantel, który swym działaniem obejmuje wszystkie typy przywr.
W zapobieganiu zaleca się unikanie kąpieli czy brodzenia w wodach słodkich (kąpiele w ocenach czy basenach z chlorowaną wodą są bezpieczne) na obszarach endemicznego występowania schistosomatozy oraz spożywanie bezpiecznej wody (butelkowanej, przegotowanej bądź odpowiednio uzdatnionej poprzez użycie filtrów czy specjalnie do tego przeznaczonych środków odkażających).
Tężec jest chorobą wywoływaną przez bakterie bezwzględnie beztlenowe Clostridium tetani, które produkują neurotoksynę (tetanospazminę). Tężec powszechnie występuje na całym świecie niezależnie od szerokości geograficznej.
Rezerwuarem laseczki tężca jest przewód pokarmowy zwierząt (głównie koni, bydła). Z odchodami bakterie są wydalane do środowiska, mogą przetrwać w ziemi przez wiele lat (nie są wrażliwe na czynniki zewnętrzne). Do zakażenia dochodzi poprzez zanieczyszczenie zranionej skóry zakażoną ziemią zawierającą formy przetrwalnikowe laseczki tężca. Najczęściej dochodzi do tego podczas zranienia przy pracy z ziemią nawożoną naturalnie, ze zwierzętami gospodarskimi oraz z narzędziami zanieczyszczonymi ziemią. W ranie w warunkach beztlenowych następuje miejscowy wzrost bakterii i wytwarzanie neurotoksyny.
Okres wylęgania choroby to zazwyczaj od 3 do 21 dni, czasami jednak może trwać do kilku miesięcy. Im krótszy okres wylęgania, tym cięższy przebieg choroby i gorsze rokowanie. Chory nie zakaża innych osób z otoczenia.
Pierwszymi objawami tężca są niepokój, ogólne pogorszenie samopoczucia, bóle głowy, nadmierne poty, wzmożone napięcie mięśni, ból i parestezje w okolicy rany.Następnie dochodzi do zaburzeń połykania oraz narastającego napięcia mięśni żwaczy ”szczękościsk”, mięśnia okrężnego ust „uśmiech sardoniczny”, mięśni brzucha- wygięcia tułowia w łuk w stronę grzbietową z przygięciem kończyn górnych i wyprostowaniem dolnych „opisthotonus”, napadowych silnych skurczów mięśni tułowia i kończyn (mogących powodować złamania kości) prowokowanych przez bodźce zewnętrzne jak hałas, światło, dotyk. W przypadku skurczu mięśni oddechowych (przepony) może dojść do zatrzymania oddychania. Dolegliwościom tym często towarzyszą również zaburzenia ze strony układu współczulnego.
W postawieniu diagnozy decyduje wywiad i obraz kliniczny. Badania serologiczne i bakteriologiczne są nieprzydatne. W rozpoznaniu należy uwzględnić wykluczenie innych chorób dających podobny przebieg.
Chorzy wymagają leczenia szpitalnego, w większości przypadków szczególnego nadzoru i podtrzymywania podstawowych funkcji życiowych w oddziałach intensywnej terapii.
Niezbędne jest jak najszybsze podanie antytoksyny tężcowej, która neutralizuje toksynę tężcową. W leczeniu stosujemy również m.in. odpowiednią antybiotykoterapię (metronidazol), leki zwiotczające mięśnie i przeciwbólowe, opracowanie chirurgiczne ran (usunięcie martwych tkanek), uzupełnianie płynów, żywienie dojelitowe i mechaniczną wentylację. W ciężkich postaciach 6 na 10 przypadków niestety kończy się śmiercią.
Na świecie w krajach rozwijających się dużym problemem obarczonym bardzo dużą śmiertelnością (90%) jest postać uogólniona tężca u noworodków (najczęściej w sytuacjach, gdy matka nie była uodporniona, nie przekazała dziecku swoistych przeciwciał, a do zarażenia dziecka dochodzi najczęściej poprzez zakażenie kikuta pępowiny).
W prewencji choroby najważniejszą rolę odgrywają szczepienia ochronne. W Polsce obowiązkowe szczepienia ochronne przeciwko tężcowi są realizowane do 19 r.ż. U osób właściwie zaszczepionych w dzieciństwie zaleca się podawanie pojedynczej dawki przypominającą co 10 lat. Osoby nieszczepione, z niepełną historią szczepień powinny otrzymać szczepienia podstawowe w schemacie trzydawkowym.
W profilaktyce poekspozycyjnej (po zranieniu) oprócz szczepień ochronnych, w pewnych sytuacjach, gdy ryzyko zachorowania na tężec jest duże, wskazane jest również podanie swoistej antytoksyny.
Choroba wywoływana przez wirus Zika szerzy się poprzez ukłucia komarów rodzaju Aedes, czyli tego samego, który przenosi dengę i chikungunyę.
Choroba pierwotnie opisywana była w krajach Afryki, Azji Południowo-Wschodniej oraz w rejonie Pacyfiku. Od maja 2015 obserwowany jest wzrost zachorowań przede wszystkim w Ameryce Południowej, Środkowej i na Karaibach. Jest bardzo prawdopodobne, że zasięg występowania wirusa będzie się rozszerzał na nowe regiony.
Podstawowe pytania i odpowiedzi u podróżników (stan wiedzy na wrzesień'2016):
Transmisja wirusa
Wirusa przenoszą komary tego samego rodzaju, które przenoszą dengę i niektóre inne choroby zakaźne (ale nie malarię) – komary te gryzą przez całą dobę, szczególnie w ciągu dnia i spotkać je można również w dużych miastach.
Możliwe jest również zakażenie drogą seksualną zarówno gdy zakażającym jest mężczyzna jak i kobieta. Osoba zakażająca nie musi mieć objawów i jest zakaźna zarówno przed wystąpieniem objawów jak i po ich ustąpieniu. Jak dotąd brak informacji jak długo trwa okres zakaźności i utrzymywanie się wirusa w nasieniu i płynach rodnych kobiety. Wiadomo, że utrzymywanie się wirusa w nasieniu trwa dłużej niż w innych płynach ustrojowych. Stosowanie prezerwatyw zdecydowanie zmniejsza ryzyko zakażenia. Chociaż brak jest badań określających czas zakaźności, u mężczyzn z objawami zakażenia zaleca się stosowanie prezerwatyw przez 6 miesięcy od początku objawów, a u kobiet przez 8 tygodni. W przypadku braku objawów zarówno u kobiet jak i u mężczyzn zaleca się stosowanie prezerwatyw przez 8 tygodni po powrocie z rejonów endemicznych.
Podstawowe informacje o chorobie
Objawy choroby są niespecyficzne i łagodne: stany gorączkowe, wysypka, bóle mieśniowo-stawowe, zapalenie spojówek. Objawy trwają do tygodnia. Większość chorych przechodzi chorobę bezobjawowo. Wirus utrzymuje się we krwi osoby chorej przez około tydzień. Nie ma swoistego leczenia ani nie istnieje szczepionka chroniąca przed chorobą. Przebycie choroby najprawdopodobniej zostawia trwałą odporność.
Zika, a plany ciążowe
Potwierdzono związek wirusa z wywoływaniem małogłowia u płodu. Podejrzewa się również związek z innymi wadami mózgu i głowy: wadami oczu, utratą słuchu, zaburzeniami wzrostu. U kobiet planujących ciążę bez objawów choroby zaleca się odczekać z planami zajścia w ciążę 8 tygodni od powrotu z rejonu zagrożenia. U mężczyzn zaleca się odczekać 6 miesięcy od czasu początku objawów choroby lub 8 tygodni od wyjazdu z rejonu endemicznego.
Zapobieganie
Najistotniejszą formą prewencji w rejonach endemicznych jest unikanie ugryzień przez komarów, a więc ścisłe przestrzeganie zasad stosowania repelentów (repelent z DEET min. 20%, optymalnie 30%; odpowiednio częsty czas aplikacji repelentu), noszenie ubrań z długimi rękawami i nogawkami, przebywanie w pomieszczeniach klimatyzowanych +/- z obecnością moskitier lub ekranów siatkowych w oknach.
Badania diagnostyczne
CDC zaleca wykonywanie badań u osób z objawami choroby lub po nich, eksponowanych poprzez pobyt na terenach z transmisją wirusa. Badania w kierunku zakażenia wirusem ZIKA w Warszawie wykonuje Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego- Państwowy Zakład Higieny.W budynku Zakładu mieści się punkt pobrań krwi. Adres: ul.Chocimska 24, Warszawa. Telefon do punktu pobrań: (22) 5421221.
PZH wykonuje oznaczenia serologiczne w kierunku wirusa Zika oraz badanie potwierdzające obecność materiału genetycznego wirusa w moczu lub surowicy krwi. W badaniach serologicznych oznaczane są przeciwciała klasy M i/lub G przeciw białku NS1 wirusa ZIKA w surowicy krwi pacjenta. Ponieważ w teście IgM mogą wystąpić reakcje nieswoiste, co zdarza się we wszystkich testach tego typu, zawsze konieczne jest potwierdzenie dodatniego wyniku IgM. W tym celu badana jest druga próbka krwi, którą należy pobrać po 2-3 tygodniach od pierwszego badania lub (optymalnie) wykonywane jest badanie genetyczne z moczu lub surowicy krwi na obecność materiału genetycznego wirusa (280 PLN).
Koszt badania serologicznego (wstępnego) to 370 PLN (za obie klasy) lub 210 PLN (za 1 klasę przeciwciał). Jeśli wynik byłby dodatni należałoby go potwierdzić testem genetycznym (280 PLN).
Krew na przeciwciała należy pobrać nie wcześniej niż po 14 dniach od zakażenia (czyli ukłucia przez komara).
Wyniki badań serologicznych czasami są trudne do interpretacji, ponieważ występują reakcje krzyżowe w obrębie flawiwirusów – w Polsce jest to ważny problem z uwagi na endemiczne występowanie wirusa kleszczowego zapalenia mózgu (KZM), który także jest flawiwirusem. Problem reakcji krzyżowych dotyczy głównie testów wykrywających przeciwciała skierowane przeciw antygenom strukturalnym flawiwirusów, czyli badań przeciwciał w klasie IgM i IgG.
Wirusowe zapalenie wątroby typu A jest chorobą przekazywaną drogą „brudnych rąk”.
Najczęściej do zakażenia WZW A dochodzi poprzez spożycie skontaminowanej kałem osób zakażonych: wody, lodu lub pożywienia nie poddanego obróbce termicznej.Czasami do zakażenia może dojść również podczas niektórych praktyk seksualnych, szczególnie podczas kontaktów homoseksualnych.
Wirusowe zapalenie wątroby typu A występuje na całym świecie. W krajach rozwijających się (w tym w Polsce do końca lat 70-tych) do zakażenia dochodzi we wczesnym dzieciństwie. Wówczas choroba ma zazwyczaj charakter dość łagodny, a nawet może przebiegać bezobjawowo. W krajach rozwiniętych zakażenia dzieci są rzadkością i dość typowo w takich populacjach obserwuje się epidemie, gdy zakażenie rozprzestrzenia się wśród nieuodpornionych osób dorosłych. Ostatnią taką dużą falę zachorowań mieliśmy w Polsce pod koniec pierwszej dekady XXI wieku.
U osób dorosłych choroba ma różnorodne spektrum objawów – od łagodnej infekcji trwającej 1-2 tygodni do ciężkiej choroby przebiegającej z niewydolnością wątroby z utrzymującą się przez wiele miesięcy dysfunkcją wątroby.
Leczenie WZW typu A ma charakter jedynie objawowy.Śmiertelność sięga 0,3%. Jest to jedna z podstawowych chorób, którym można zapobiec szczepieniami ochronnymi. Szczepionki przeciw WZW typu A są bardzo skuteczne, a wytworzona odporność ma charakter szczególnie długotrwały.
W profilaktyce podkreśla się również przestrzeganie zasad bezpiecznego spożywania pokarmów i wody oraz stosowanie zasad higieny zarówno podczas codziennych czynności jak i podczas kontaktów seksualnych.
Wirus zapalenia wątroby typu B (HBV) stanowi poważny ogólnoświatowy problem. Szacuje się, że przewlekle zakażonych jest ok. 350 mln ludzi (w zależności od rejonu geograficznego od 0,1 do 20% populacji).
Tylko ok. 5-10% ostrych infekcji wirusem HBV u dorosłych przechodzi w postać przewlekłego zakażenia, w przeciwieństwie do infekcji w wieku dziecięcym, gdzie ten odsetek może sięgać nawet 90% (stąd tak duże znaczenie szczepień ochronnych noworodków).
Obraz przewlekłego zapalenia wątroby typu B może różnić się diametralnie u poszczególnych chorych: od stanów nie wymagających leczenia jak faza immunotolerancji czy bezobjawowego nosicielstwa (kiedy to wirus nie uszkadza wątroby), po aktywne przewlekłe zapalenie wątroby prowadzące do rozwoju marskości wątroby i raka wątrobowokomórkowego.
Szczególnie warty podkreślenia jest fakt, iż wirus WZW typu B jest wirusem onkogennym – tzn. sprzyja rozwojowi raka watrobowokomórkowego niezależnie od stadium choroby (inaczej niż w przypadku zakażenia HCV, gdzie rak pojawia się zwykle dopiero u chorych z marskością wątroby).
Całkowite wyleczenie choroby, rozumiane jako trwałe wyeliminowanie wirusa z organizmu (jak to ma miejsce np. w przypadku WZW typu C) nie jest możliwe. Nawet chorzy, którzy przebyli w przeszłości ostre WZW typu B z następowym wytworzeniem odporności, mają w komórkach wątroby wbudowane fragmenty genów wirusa, który w niekorzystnych okolicznościach może ulec reaktywacji.
Do zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu B dochodzi drogą krwiopochodną lub poprzez kontakt z innymi wydzielinami ciała (np. nasieniem). W przypadku podróżników szczególne ryzyko jest związane z kontaktami seksualnymi, procedurami medycznymi oraz innymi zabiegami (tatuaż, akupunktura) w miejscu będącym celem podróży.
Należy pamiętać, że największa światowa prewalencja osób zakażonych HBV występuje w częstych destynacjach podróżników, przede wszystkim w Azji Południowo-Wschodniej, Afryce, Chinach oraz Ameryce Południowej. W niektórych krajach odsetek osób zakażonych wynosi nawet powyżej 10%.
Profilaktyka opiera się na stosowaniu szczepień ochronnych oraz przestrzeganiu procedur ograniczających możliwość kontaktu ze skażoną krwią.
Wścieklizna jest chorobą wywoływaną przez wirusa RNA z rodziny Rhabdoviridae, z rodzaju Lyssavirus. Rezerwuarem wirusa wścieklizny są zarówno ssaki dzikie (np. lisy, nietoperze, gryzonie), jak i domowe (psy i koty).
Wścieklizna jest chorobą kosmopolityczną, występującą na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy. Każdego roku notowanych jest dziesiątki tysięcy nowych zachorowań, zwłaszcza w Azji i Afryce. Wg szacunków WHO rocznie umiera z powodu wścieklizny ok. 55 tys. ludzi.
Za 99% przypadków zarażeń odpowiadają psy. Do zakażenia dochodzi poprzez bezpośredni kontakt – pogryzienie oraz oślinienie uszkodzonej skóry czy błon śluzowych. Bardzo rzadko może również dojść do zarażenia drogą inhalacyjną np. poprzez wdychanie aerozolu z odchodami nietoperzy. Liczne i głębokie pogryzienia , zwłaszcza w obrębie twarzy i szyi, wiążą się z większym ryzykiem wystąpienia choroby.
Okres wylęgania wirusa wścieklizny wynosi przeciętnie 1-3 miesiące. W rzadkich przypadkach może trwać ekstremalnie krótko – kilkanaście dni lub bardzo długo – do roku. Wirus wścieklizny lokalizuje się głównie w centralnym układzie nerwowym, wykazując duże powinowactwo do komórek istoty szarej mózgu, oraz w ślinie i skórze.
Początkowymi objawami zarażenia są ogólne objawy takie jak: gorączka, bóle głowy, ogólne złe samopoczucie, uczucie drętwienia i mrowienia w obrębie rany, nudności, halucynacje. Zazwyczaj po kilku dniach dochodzi do rozwoju pełnoobjawowej choroby. W 30% jest to postać porażenna tzw. cicha wścieklizna. W zdecydowanej większości przypadków występuje gwałtowny przebieg: mimowolne skurcze mięśni, ślinotok, światłowstręt , wodowstręt, napady agresji i drgawek. Zazwyczaj śmierć występuje w ciągu kilku dni od objawów.
Do 2015 roku odnotowano zaledwie kilka przypadków wyzdrowienia z wścieklizny. Chorujący człowiek jest teoretycznie zakaźny dla otoczenia, dotychczas jednak nie opisano tego typu przypadków zarażeń. Osoby z objawami wścieklizny podlegają tylko leczeniu objawowemu, zapewnieniu izolacji i spokoju.
Zwierzęta (psy i koty), które pokąsały ludzi podlegają 15-dniowej obserwacji weterynaryjnej. U zwierząt wirus wścieklizny występuje w ślinie w ciągu 10 -12 dni przed zgonem. Jeśli zwierzę przeżyje 15 dni, oznacza to że w chwili pogryzienia wirus nie był obecny w ślinie i nie mógł zakazić człowieka.
W sytuacjach, kiedy dochodzi do pogryzienia o dużym prawdopodobieństwie narażenia na wściekliznę, stosujemy profilaktykę poekspozycyjną czyli uodpornienie czynno- bierne. Polega ono na podaniu surowicy (immunoglobuliny) oraz pięciu dawek szczepionki w odpowiednim schemacie w ciągu 28 dni. Uodpornienie bierne ma na celu zapewnienie odporności do czasu uzyskania odporności poszczepiennej (wytworzenia przeciwciał). Dla osób, które były wcześniej zaszczepione oraz dla osób w mniejszym stopniu narażonych na wściekliznę (z lekkimi, powierzchownymi ranami, zadrapaniami) wystarczające jest zastosowanie cyklu szczepień, bez podania immunoglobuliny. W przypadku osób zaszczepionych prawidłowo przeciwko wściekliźnie w ciągu ostatnich 5 lat stosujemy tylko dwie dawki szczepionki.
Na świecie ok.15 mln ludzi rocznie jest objętych postępowaniem poekspozycyjnym po narażeniu na wściekliznę. Większość z nich dotyczy dzieci poniżej 15 roku życia.
U podróżników ważne jest unikanie kontaktu ze zwierzętami, zwłaszcza ze zwierzętami dzikimi, bezpańskimi. Nie należy głaskać czy karmić zwierząt napotkanych w podróży. Szczególną uwagę należy zwracać na dzieci, które z racji swojej „ciekawości świata” bardzo łatwo mogą ulec pogryzieniu.
W niektórych sytuacjach, w zależności od czasu trwania i charakteru podróży, rejonu przebywania czy podejmowanych aktywności wskazane jest przed wyjazdem wykonanie szczepienia przeciw wściekliźnie, obejmujące 3 dawki szczepionki w schemacie 0-7-21 bądź 28 dni + 1 dawka przypominająca po roku. Przed wyjazdem wystarczające jest otrzymanie trzech dawek szczepionki. Żeby utrzymać odporność należy powtarzać szczepienie (1 dawka) co 5 lat. Szczepienie przedekspozycyjne zapewnia częściową ochronę, nie zwalnia jednak ze szczepień poekspozycyjnych. U osób zaszczepionych skraca ono i upraszcza schemat szczepienia po pogryzieniu.
O zakrzepicy żył głębokich mówimy gdy dochodzi do powstania zakrzepu w żyłach głębokich, zazwyczaj kończyn dolnych. Cześć takiego zakrzepu może się oderwać i zostać przetransportowana drogą krwi do płuc powodując zatorowość płucną, która może zagrażać życiu.
Zakrzepica żylna może mieć charakter objawowy i bezobjawowy i może mijać samoistnie. Często nawraca i może powodować wieloletnie powikłania takie jak zespół pozakrzepowy lub przewlekłe nadciśnienie płucne.
U naszych podróżników głównym czynnikiem ryzyka zakrzepicy żylnej są podróże samolotem, szczególnie obejmujące długie przeloty. W prospektywnych badaniach naukowych stwierdzono, że zakrzepica żylna pojawia się u 0,5% osób podróżujących samolotem dłużej niż 8 godzin.
Czynniki ryzyka wystąpienia zakrzepicy to: podeszły wiek (wzrost ryzyka powyżej 40 r.ż.), otyłość (BMI>30 kg/m2), stosowanie estrogenów syntetycznych (hormonalna antykoncepcja lub HTZ), ciąża i okres połogu, obecność trombofilii, wywiad rodzinny zakrzepicy, przebyta zakrzepica, aktywna choroba nowotworowa, stan po operacji, unieruchomieniu w ostatnim czasie, ograniczona ruchomość, wysoki wzrost (>190 cm). 75-100% chorych, u których rozwija się zakrzepica ma przynajmniej 1 czynnik ryzyka, a 20% ma ponad 4 czynniki.
Objawy zakrzepicy żył głębokich to ból i obrzęk kończyny dolnej ze wzmożonym uciepleniem i zaczerwienieniem kończyny. Zatorowość płucna objawia się dusznością, bólem w klatce piersiowej o charakterze opłucnowym, kaszel, odpluwanie krwistej wydzieliny oraz utrata przytomności.
Profilaktyka zakrzepicy żylnej, którą zalecamy jest zgodna z aktualnymi wytycznymi i pozwala znacznie zmniejszyć ryzyko wystąpienia epizodu zakrzepowego. Czasami trzeba się jednak liczyć z przyjmowaniem leków przeciwzakrzepowych w postaci iniekcji lub, rzadziej, tabletek.
Żółta gorączka jest chorobą wywołaną przez wirusy z rodzaju Flaviviridae. Wirus żółtej gorączki występuje w obszarach tropikalnych i subtropikalnych Afryki i Ameryki Południowej.
Do zakażenia człowieka wirusem żóltej gorączki dochodzi przez ukłucie zainfekowanego komara Aedes lub Haemagogus sp. Po kilku dniach inkubacji dochodzi do rozwoju choroby objawiającej się gorączką, dreszczami, ogólnym osłabieniem, zmęczeniem, bólami głowy i całego ciała, nudnościami i wymiotami.
Większość osób przechodzi żółtą gorączkę bezobjawowo lub w łagodnej postaci. Jednak w 15% przypadków może dojść do ciężkiego przebiegu choroby charakteryzującego się wysoką gorączką, żółtaczką, krwawieniami, wstrząsem i wreszcie niewydolnością wielonarządową.
W diagnostyce żółtej febry opieramy się głównie na objawach klinicznych, historii podróży danego pacjenta oraz badaniach dodatkowych krwi (m.in. testach serologicznych). Nie ma leczenia swoistego, stosujemy tylko leczenie objawowe.
W zapobieganiu zachorowaniom stosujemy odpowiednie środki ochrony przed komarami oraz szczepienia profilaktyczne. Szczepionka przeciw żółtej gorączce jest szczepionką żywą, stąd m.in. występują specyficzne przeciwskazania do jej stosowania w określonych sytuacjach.
W niektórych krajach Ameryki Południowej i Afryki szczepienie przeciw żółtej gorączce jest szczepieniem obowiązkowym dla wszystkich przyjeżdżających, dającym gwarancję wjazdu na teren danego kraju. Zdarza się, że przepisy międzynarodowe określają również konieczność przyjęcia szczepienia wyłącznie ze względów prawnych, niezależnie od przebywania danego podróżnika w rejonie zagrożenia choroby. Są również państwa, które wymagają szczepienia od osób przybywających z tzw. krajów ryzyka transmisji żółtej gorączki.
Szczepienie przeciwko żółtej gorączce może być odnotowane tylko w Międzynarodowej Książeczce Szczepień tzw. ”żółtej książeczce”, którą wydajemy między innymi w naszej poradni.
Oferta OpraMed związana z poradnią Medycyny Podróży
Usługi medyczne: